విద్యా విద్య-క్షరాక్షర-బుద్ధత్వా ప్రతిబుద్ధత్వ ప్రతిపాదనము
వసిష్ఠ మహర్షి జనకునితో ఇట్లు పలికెను: – ఓనృపసత్తమా! ఇంతవరకును నీకు సాంఖ్య దర్శనమును తెలిపితిని. ఇకమీద విద్యా೭విద్యల తత్త్వమును క్రమానుసారము తెలిపెదను. ఎఱుగుము. సృష్టిప్రళయములు జననమరణములు ధర్మములుగానుండి సంసారచక్రమునందు సంసరించువాడు అవ్యక్తతత్త్వమును వివేచించి తెలిసికొనజాలడు. ఒకదాని కంటె మఱియొకటి ఉత్తరోత్తరము విద్యారూపము అయినది. పైదానికంటెముంద ఱిది అవిద్యారూపమయినది. విద్య-అవిద్య అనుభేదము రెండు- స్థూల-స్థూలతరతత్త్వ ములనడుమనుండెడి యోగ్యతాభేదముచే చేయు నిర్ణయము. ఇదిసాంఖ్యతత్త్వ వేత్తలు వివేచించి ప్రతిపాదించిన విషయము. ఎట్లనిన-వరుసగా 1.కర్మేంద్రియములు 2. జ్ఞానేంద్రియములు 3. పంచతన్మాత్రలు – లేదా విషయములు 4. మనస్సు (5. పంచభూతములు) 6. అహంకారము 7. బుద్ధి 8. అవ్యక్తము ఇవి వరుసగా ఒకదానికంటె మఱియొకటి విద్యారూపమయినవి. అనగా ఉత్తరోత్తరము సూక్ష్మతర మయినవి. అన్నిటికంటె విద్యారూపమయినది పంచవింశలితమమగు పరమాత్మ తత్త్వము.
ఇక క్షరాక్షరతత్త్వమును తెలిపెదను: – వివేచించగా వ్యక్తము అవ్యక్తము అనురెండును క్షరములే. అవి రెండును అక్షరములే. ఇది కొంత సంశయ జనకముగాను విచిత్రముగాను కనబడినను రెండును క్షరమును అక్షరమును అగుననుటకు హేతువు ఏమో సాంఖ్య దర్శన వివేచనాను సారము ప్రతిపాదింతును. వాస్తవ స్థితిలో రెండును ఆదియు నాశమును లేనివే. రెండును సర్వశక్తిమంతములగు ఈశ్వరతత్త్వములే. రెండును పరమార్థ తత్త్వములే. ఎట్లన-పంచవింశకత్త్వము అనబడు పరమార్థ తత్త్వము సృష్టి ప్రళయ – జననమరణ- రూపసంసార ప్రవృత్తికై మొదట అవ్యక్తమై క్రమముగా మహదాదిగా భూతభౌతిక సృష్టివరకు తన్నుతానే మాయావశమున పరిణమింపజేసికొని ఇట్టి తనలో సృష్టికాలమున తాను ప్రవేశించుచు ప్రళయకాలమున ఈ వ్యక్త సంసారరూపమగు తన్నేతనలో లయముచేసి కొనుచు ఉన్నది. వరమార్థమున ఇవియన్నియు అఖండ-ఏకైక-తత్త్వమే కదా ! ఒకే ప్రకృతియేకదా ! కనుక వ్యవహారమున మాత్రమే అపరాప్రకృతి-పరాప్రకృతి-క్షరము-అక్షరము-అనుభేదము.వస్తుస్థితిలో రెండును క్షరములే-రెండును అక్షరములే. అనగా అక్షర తత్త్వము తన్నుతాను క్షరరూపమున పరిణమింపజేసికొని తన రూపాంతరమే అగు జడదేహమున తాను ప్రవేశించి ఉపాధిచే తానును క్షరునివంటివాడై అహమను అభిమానముతో కర్తయై భోక్తయై సుఖియై దుఃఖియై వీటికి భయపడి విరక్తుడై ముముక్షువై జ్ఞాతయగుచున్నాడు. అప్పుడు ఈ భ్రాంతికల్పిత క్షర తత్త్వమును దృష్టిలో ఉంచుకొనగా అక్షరతత్త్వము జ్ఞేయమగును. ఈ జ్ఞాతయగు క్షర సదృశతత్త్వము ముక్తుడయినపుడు ఈతడు జ్ఞాతయుకాక జ్ఞేయమును కాక త్రిపుటిలోని జ్ఞాధాత్వర్థ రూపమైన జ్ఞానమునుకాక వీటన్నిటికిని అతీతమగు చిద్రూపి జ్ఞానతత్త్వమగుచున్నాడు. కనుక ఈ వివేచనముననుసరించి ఏదియవ్యక్తము? ఏదివ్యక్తము? ఏదిక్షరము? ఏది అక్షరము? అంతయు క్షరమే. అంతయు అక్షరమే. అంతయు వ్యక్తమే. అంతయు అవ్యక్తమే. అక్షరుడే మాయావశమున క్షరుడై సగుణుడై నపుడు క్రమముగా సంసార విషయములపై నిర్వేదము చెంది విరక్తుడై సాంఖ్య వివే చనముచేతాను నిర్గుణుడననియు తాను పరాప్రకృతియే యనియు ఎరుగును. అపుడు అపరా ప్రకృతి స్థితిని విడిచి శుద్ధుడగును. అప్పుడు ఇతనికి ఏదుఃఖములును ఉండవు. కేవలము సుఖ-ఆనంద-శుద్ధ స్వరూపుడగుచున్నాడు. సుఖదుఃఖ మిశ్రస్వరూపముతొలగు చున్నది. సంసారమున సంసరించవలసిన బంధము దూరమగుచున్నది.
ఇట్లు క్షరస్థితినుండి అక్షరస్థితికి-మిశ్రస్థితినుండి శుద్ధతాస్థితికి పోవుటలోని క్రమమునే అప్రతిబుద్ధత్వదశనుండి ప్రతిబుద్ధత్వ దశకు పోవుట అందురు.
అది ఎట్లనిన సుఖదుఃఖ సంమిశ్రమగు ఈసంసారమునందు గలదోషములను గుర్తించి విరక్తుడైన జీవుడు ఇట్లను కొనును: నేను ఇంతకాలమును ఏమిచేసితిని? నీటిలో నున్నచేప ఆ నీరు వేరు నేను వేరు అని తెలియక అ నీరు తనకొరకే యున్నట్లు భావించికొని ఆనీటిని విడువలేక ఆమహా జలరాశిలోనే ఒకచోటినుండి మరియొకచోటికి సంచరించుచు దాని నుండి బయటకు వచ్చినచో తనగతి ఏమగునో అని భయపడునట్లే నేనును నన్నీ దృశ్య ప్రపంచముకంటె అతీతమగు-భిన్నమగు తత్త్వమునుగా గురైఱుగక ఇంతకాలము సుఖదుఃఖ సంమిశ్రమును జననమరణ పరంపరా బహుళమునునగు ఈ సంసార ప్రవాహములో కొట్టుకొని పోవుచుంటిని. ఇక్కడనున్న వారందరును నావలెనే యున్నారు. కాని ఈ అవ్యక్త-జ్ఞేయ-అక్షర-తత్త్వము విమలమైనది. నేనును పూర్వము ఇట్టి స్థిలోనేయుంటిని. ఇంతవరకు అజ్ఞానముచే కలిగిన సంమోహుచే ప్రవృత్తుడనై అజ్ఞుడనుగా ఉంటిని. దీనికి అంతటికిని సంసర్గము- అతిసంసర్గము కారణము. దీనికి వశీభూతుడనై ఇంతకాలమును ఉత్తమ మధ్యమాధమస్థితులనువాని వ్యత్యాసమును కూడ గుర్తించవలేకపోతిని. ఇంక మీదటకూడ నేను ఈస్థితిలోనే ఇట్లుండజాలను. ఆ స్థిరస్థితికి పోవలెను. ఇంతకాలమును ఈ అపరా ప్రకృతితో సహ వాసముచే వంచితుడనై ఇట్లుంటిని. ఇకవంచితుడను కాజాలను. నేను వస్తుతః నిర్వికారుడను. వికారములను పొందితిని. ఇది ఈ అపరాప్రకృతి యొక్క అపరాధముకాదు. నాయపరాధమే. తాత్త్వికస్థితికి పరాఙ్ముడనై ఈ మాయాకల్పిత సుఖములయందు ఆసక్తుడనైతిని. వాస్తవమున రూపములేని నేను బహురూడుడనై మమకారాహంకారాభి మానములకు వశుడనైయుంటివి. నిర్మముడనగు నేను మమకారవశుడనై ఆయా జన్మలయందు వికృతరూపుడనై తెలివిని కోల్పోయి అహంకారముతో సమత్వమును పొంది దానిని వదలుకొనలేకుంటిని. ఈ అపరాప్రకృతి తన్ను బహురూపములతో పరిణమింపజేసికొని ఇంకను నన్ను తనలో మునిగియుండునట్లు ఆజ్ఞాపించుచున్నది. నేనామె యాజ్ఞను పాటించను. ఇప్పటికి నా తప్పు తెలిసినది. నేను అహం మమకార రహితుడను. మమకారముకూడ అహంకార జనితము. ఈ రెంటిని విడిచి నిరామయతా స్థితిని పొందుదును. కాని ప్రతిబోధ రహితమగు ఈ అపరాప్రకృతిని ఆశ్రయించి యున్నంతవరకు నేను ఈ పరమార్ధతత్త్వముతో సామ్యమును పొంది ముక్తుడను కాజాలను. కనుక నేను అందులకై మొదట ఈ అహంతత్త్వముతో సామ్య సహవాస ములను విడిచెదను. ఈమెతో కూడియున్నంతవరకు నాకు క్షేమముకలుగదు. అనియిట్లు ప్రతి బుద్ధుడై క్షరత్వ వ్యక్తత్వ సగుణత్వ-స్థితులను వదలి అక్షరత్వ-అవ్యక్తత్వ- నిర్గుణత్వ-స్థితికిచేరును.
ఓ జనకమహారాజా! నీకు ఇట్లు క్షరాక్షరతత్త్వ వివేచన ప్రకారమును ప్రతిపాదించితిని. ఇది సంశయ రహితము. విమలము-విశుద్ధము-సూక్ష్మము. పరంపరాగతమగు- సంప్రదాయ సిద్ధమైన-మఱియొక అంశము చెప్పెదను. వినుము-సాంఖ్యము యోగము అను రెండు దర్శనములను నీకు తెలిపితినికదా. వానిలో సాంఖ్యమే యోగము. యోగమే సాంఖ్యము. సాంఖ్య దర్శనము శిష్యుల-ముముక్షువుల హితమును కోరితత్త్వమును విస్పష్టముగా వివేచించి ప్రతిపాదించును. విద్వాంసులగువారు ఈ శాస్త్రము చాల గొప్పదియని చెప్పుదురు. ఈ శాస్త్రములో ప్రతిపాదించిన విషయమునే యోగదర్శన మున పునర్భవపురఃసరముగా-అనగా అనుభవ పూర్వకముగా అందుకొను విధానము అధ్యయనము చేయబడుచున్నది.
ఇంతవరకును సాంఖ్యుల పరమార్థతత్త్వ వివేచన ప్రకారము శాస్త్రప్రమాణానుసారము అనువర్ణించితిని. బుద్ధము-ఆప్రతిబుద్ధము. అక్షరము-క్షరము-ఈ రెండును వీటికి రెంటికి నడుమనున్న బుధ్యమానము అనుమూడు తత్త్వములును సాంఖ్యదర్శనమున వివేచించబడును. బుద్దము-అనగా బోధాత్మక మగు పరమార్థతత్త్వము. అప్రతిబుద్ధ మనగా అపరాప్రకృతికిమూలమగు మాయాతత్త్వము. బుధ్యమాన మనగా ముముక్షుని శ్రవణమననాది విచారణావ స్థయును ఆత్మ దర్శనమును కోరి యోగసాధనచేయు దశయును. యోగ దర్శనమునందు బుధ్యమానత్వ బుద్ధత్వ దశలు మాత్రము అనుభవదశలో ప్రతిపాదింపబడును.
ఇది శ్రీమహాపురాణమున అదిబ్రాహ్మమున వసిష్ఠ జనక సంవాదమున క్షరాక్షర విద్యా೭విద్యా బుద్ధత్వాప్రతిబుద్ధత్వ వివేచనమను నూట ముప్పై ఏడవ అధ్యాయము.
🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹